Αποκρυπτογραφώντας την διαφημιστική καμπάνια...
...για το Ψηφιακό Πορτοφόλι (Gov.gr Wallet)
*Γράφει η Σωτηρία Ορφανίδου*
Τα τελευταία χρόνια, σε αντίθεση με το παρελθόν, κρατικές αποφάσεις και νέες νομοθετικές ρυθμίσεις παρουσιάζονται στους πολίτες μέσα από διαφημιστικές καμπάνιες που ελάχιστα διαφέρουν από τις διαφημίσεις προϊόντων ευρείας χρήσης για καταναλωτές. Οι καμπάνιες φτάνουν στον πολίτη μέσω των ΜΜΕ, αλλά κυρίως του διαδικτύου, όπως η πλατφόρμα Youtube και οι διαδικτυακές διαφημίσεις και μάλιστα με μια μορφή που διαφέρει αισθητά από τους «αυστηρούς» τρόπους ενημέρωσης του παρελθόντος, δηλ. μέσω εφημερίδων, ενημερωτικών εκπομπών, ανακοινώσεων, συνεντεύξεων και λοιπών μέσων που είχαν ξεκάθαρα ενημερωτικό και πολιτικό περιεχόμενο.
Σε αυτό το μήκος κύματος, δημιουργήθηκε ένα σύντομο σποτάκι για την παρουσίαση της νέας εφαρμογής Gov.gr Wallet με στόχο την ενημέρωση του κοινού, προκρίνοντας ως δέλεαρ την ευκολία που θα κερδίσει ο πολίτης εάν επιλέξει τη χρήση της.
Το βίντεο του σποτ ξεκινά με μια εικόνα σε μπλε φόντο: Ένα χέρι ξεκλειδώνει με κλειδί μια πόρτα, προφανώς ενός σπιτιού όπως μας παραπέμπει το διακοσμητικό αντικείμενο του μπρελόκ.
«Κινητό, κλειδιά, ταυτότητα, δίπλωμα, φύγαμε! Από 27 Ιουλίου η λίστα αυτή μικραίνει».
Αν επιχειρήσουμε μια προσπάθεια αποκωδικοποίησης του σποτ, το μήνυμα που εκπέμπεται είναι ότι πιθανότατα σταδιακά (και ίσως υποχρεωτικά στο μέλλον – όπως υπονοεί ο ενεστώτας «μικραίνει» αντί «μπορεί να μικρύνει» σ.σ. για όσους επιλέξουν την εφαρμογή) θα οδηγηθούμε σε μια συνθήκη στην οποία η ψηφιακή χρήση εγγράφων θα είναι απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου οι πολίτες να μπορούν «να ανοίγουν την πόρτα» σε κάθε πτυχή της ζωής τους στην κοινωνία, ακριβώς όπως είναι απαραίτητα τα κλειδιά για το άνοιγμα της εικονιζόμενης πόρτας.
Η λίστα που εμφανίζεται, επίσης, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον (βλ. παρακάτω το σχετικό στιγμιότυπο):
ΚΙΝΗΤΟ
ΚΛΕΙΔΙΑ
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
ΔΙΠΛΩΜΑ
Παρατηρούμε ότι η ψηφιοποίηση ξεκινά από το κάτω μέρος της λίστας προς τα επάνω: η εφαρμογή λανσαρίστηκε με εναρκτήριο στοιχείο το δίπλωμα οδήγησης, συνοδεύτηκε αναπόφευκτα, για λόγους ταυτοποίησης, από την ταυτότητα και τελικά κατέληξε στην ευρύτερη εφαρμογή (app) «ψηφιακό πορτοφόλι» ή Gov.gr Wallet για smartphones, η οποία «δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας, αποθήκευσης και ελέγχου των νέων ψηφιακών δελτίων ταυτότητας και ψηφιακών αδειών οδήγησης», όπως αναφέρεται αυτολεξεί στον σχετικό ιστότοπο¹.
Άρα, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι το επόμενο βήμα θα είναι τα κλειδιά, κάτι που άλλωστε συμβαίνει ήδη με την τεχνολογία Smart Key στα αυτοκίνητα, όπου το κλείδωμα-ξεκλείδωμα πραγματοποιείται χωρίς χρήση κλειδιού, αλλά μέσω ασύρματης επικοινωνίας ενός δέκτη ενσωματωμένου στο αυτοκίνητο και του πομπού, που βρίσκεται στο μπρελόκ του χρήστη. Επίσης το κλείδωμα-ξεκλείδωμα αυτοκινήτου είναι δυνατό να εκτελεστεί με χρήση του smartphone εφόσον είναι εξοπλισμένο με την αντίστοιχη εφαρμογή και υποστηρίζεται από το εκάστοτε όχημα.
Το επόμενο βήμα θα μπορούσε να είναι το (έξυπνο) κινητό μας τηλέφωνο; Κι αν ναι, τι θα μπορούσε να το αντικαταστήσει;
Αν ρίξουμε, επίσης, μια προσεκτική ματιά στο γραφικό της εφαρμογής, παρατηρούμε ότι η εικόνα του ψηφιακού πορτοφολιού (wallet) αποτελείται από μια σύνθεση ενός smartphone και ενός κουμπιού ασφάλισης, όμοιο με αυτό του παραδοσιακού πορτοφολιού, που είναι ένα παλιό και οικείο αντικείμενο για τον καθένα. Οι γραμμές που απεικονίζονται εντός και εκτός της οθόνης του τηλεφώνου, εκτός του ότι προσφέρουν μια αίσθηση κίνησης και δράσης, παραπέμπουν στην ανταλλαγή πληροφοριών-δεδομένων εντός και εκτός του τηλεφώνου, δηλαδή μεταξύ φυσικού και ψηφιακού κόσμου.
Η τεχνική κατά την οποία σε ψηφιακά περιβάλλοντα και εφαρμογές γίνεται χρήση στοιχείων που μιμούνται τον σχεδιασμό παλαιότερων και οικείων στο κοινό αντικειμένων ονομάζεται «σκευομορφισμός» και χρησιμοποιήθηκε ευρέως στο παρελθόν από την Apple. Τα «σκευομορφικά αντικείμενα» είναι γραφικές αναπαραστάσεις γνωστών παραδοσιακών αντικειμένων σε ψηφιακό περιβάλλον, κάνοντας πιο οικεία και φιλική προς τον χρήστη μια λειτουργία που παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Οι χρήστες χρειάζονται μια σύνδεση με το παρελθόν. Ο στόχος του σκευομορφικού σχεδιασμού είναι να βοηθήσει στην εξοικείωση του πολίτη ή του καταναλωτή με μια νέα συνθήκη, ώστε αυτός να τη δεχτεί και να τη χειριστεί πιο εύκολα.
«Ακόμη κι όταν προχωράμε από τη μια τεχνολογία στην επόμενη, εγκαθιδρύουμε δεσμούς με το παλιό, δημιουργώντας μια ξεκάθαρη διαδρομή από αυτό που υπήρχε σε αυτό που υπάρχει τώρα.[…] Ο σκευομορφικός σχεδιασμός αναμειγνύει το νέο με το οικείο.
Τα έξυπνα κινητά μας έχουν πλήθος σκευομορφικών χαρακτηριστικών. Για να κάνουμε μια κλήση, αγγίζουμε το εικονίδιο ενός ακουστικού παλαιού τηλεφώνου με προεξέχουσες θέσεις για το αυτί και το στόμα – κάτι που έχει εξαφανιστεί από την τεχνολογία εδώ και πολλά χρόνια. Η κάμερα στο κινητό σας παίζει ένα αρχείο ήχου που μιμείται τον ήχου του κλείστρου παλιάς αναλογικής μηχανής, αν και οι ψηφιακές κάμερες δεν έχουν μηχανικά κλείστρα.[…] Τέτοιες συνδέσεις καθιστούν ομαλή τη μετάβαση από το παρελθόν στο παρόν. Ακόμη και η πιο μοντέρνα τεχνολογία μας συνδέεται με ομφάλιο λώρο με την ιστορία της»².
Η απήχηση της εφαρμογής και η επιτυχία της καμπάνιας θα φανεί στο κοντινό μέλλον· εν τω μεταξύ ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης κ. Κυριάκος Πιερρακάκης μέσω του λογαριασμού του στο Twitter ανακοίνωσε ότι έχουν αποθηκευτεί στο Gov.gr Wallet περισσότερα από 1.148.000 ψηφιακά αντίγραφα ταυτοτήτων και διπλωμάτων οδήγησης (αθροιστικά, δηλ. 645.000 δελτία ταυτότητας και 503.000 άδειες οδήγησης) την 16η Αυγούστου 2022.
Στην παρούσα φάση η χρήση της εφαρμογής είναι ξεκάθαρα προαιρετική, ωστόσο στο πλαίσιο της ψηφιακής μεταρρύθμισης του κράτους είναι αρκετά αναμενόμενο να γίνει κάποια στιγμή υποχρεωτική. Θα υπάρξουν, κατ’ αντιστοιχία με την πανδημία, «αρνητές της ψηφιοποίησης»;
Κι αν ναι, ποια θα είναι η αντιμετώπιση της πολιτείας και της κοινωνίας απέναντί τους; Τι θα συμβεί στους πολίτες που δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να ακολουθήσουν την λεγόμενη «ψηφιακή μετάβαση»; Θα χαρακτηριστούν ως «τεχνοσκεπτικιστές» ή μήπως απαξιωτικά ως «τεχνοφοβικοί»;
Πάντως, ο κ. Πιερρακάκης μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής για το σχέδιο νόμου των Αναδυόμενων Τεχνολογιών στις 25/7/22 ήταν σαφής:
«Κανένας δεν πρέπει να μείνει πίσω από αυτή τη μεγάλη αλλαγή η οποία συντελείται στη χώρα υπό τη μορφή χιονοστιβάδας. […] Αυτή η διαδικασία θα γίνει ή με εμάς, είτε χωρίς εμάς. Και το μέλλον, γενικά, ή το σχεδιάζεις ή το υφίστασαι».
1 https://wallet.gov.gr/
2 Anthony Brandt & David Eagleman, «Η Δύναμη του Νου», σελ. 27/28, Εκδόσεις Οξύ, 2020.