Από τον αγρίου τύπου SARS-COV-2 στην Omicron: Προς μια θεωρία εξέλιξης του κορωνοϊού
Με επιπλέον σκέψεις για το γιατί ο μαζικός περιορισμός μάλλον έκανε τα πάντα χειρότερα, παίζοντας στην πιο κεντρική στρατηγική του ιού...
*του eugyppius*
Ο επιστημονικός λόγος για τον κορωνοϊό παραμένει εστιασμένος σε μικροβιολογικές λεπτομέρειες, ενώ αγνοεί τα ευρύτερα εξελικτικά και συμπεριφορικά πρότυπα του SARS-COV-2. Αυτό είναι ιδιαίτερα απογοητευτικό, επειδή οι πολιτικές μαζικού περιορισμού μας ήταν οι βασικές προσπάθειες αλλαγής της συμπεριφοράς του ιού και ωστόσο η ευρεία αποτυχία τους δεν προκάλεσε ενδοσκόπηση σχετικά με τα όρια της κατανόησής μας.
Εξίσου παραμελημένη είναι και η εξελικτική τροχιά του κορωνοϊού. Πέρα από τις απλοϊκές, μονοδιάστατες ανησυχίες για πράγματα όπως οι παραλλαγές διαφυγής, σχεδόν κανένας στους κύριους επιστημονικούς κύκλους δεν έχει προσπαθήσει να εξηγήσει την παρατηρούμενη εξέλιξη ή να περιγράψει τις διάφορες πιέσεις επιλογής που αντιμετωπίζει ο SARS-COV-2.
Στην πραγματικότητα, ένας από τους μόνους ανθρώπους που έχουν σκεφτεί σοβαρά την εξέλιξη των ιικών παθογόνων είναι ο Paul Ewald, συγγραφέας του βιβλίου “Evolution of Infectious Disease”, καθώς και πολλών άρθρων που εξηγούν τις εξελικτικές πιέσεις στη λοιμογόνο δύναμη και τη μεταδοτικότητα του ιού.
Όπως εξηγεί σε αυτή τη μελέτη από το 2011:
Μεγάλο μέρος της διακύμανσης στη βλαβερότητα των οξέων λοιμώξεων σχετίζεται με την εξάρτηση της μετάδοσης από την κινητικότητα του ξενιστή. Όταν η μετάδοση γίνεται με άμεση επαφή, οι μολυσμένοι ξενιστές πρέπει γενικά να είναι κινητικοί για να διευκολύνουν την επαφή με τα ευαίσθητα άτομα. Όταν η μετάδοση των παθογόνων δεν εξαρτάται από την κινητικότητα των μολυσμένων ξενιστών, οι εξελικτικές εκτιμήσεις προβλέπουν ότι η φυσική επιλογή θα πρέπει να ευνοεί υψηλούς βαθμούς εκμετάλλευσης του ξενιστή και ως εκ τούτου υψηλούς βαθμούς λοιμογόνου δράσης.
Βασικά, ο ιός θέλει να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα αντίγραφα του εαυτού του. Αλλά, πολύ χοντρικά, όσο πιο επιθετικά αντιγράφεται ο ιός, τόσο πιο άρρωστοι γίνονται οι ξενιστές του. Αυτό θέτει ένα ανώτατο όριο στη μολυσματικότητα των ιών που εξαρτώνται από την επαφή ατόμου με άτομο και εξηγεί γιατί οι ευρέως μεταδιδόμενοι ιοί του αναπνευστικού εμπίπτουν στο ίδιο στενό εύρος μολυσματικότητας και προκαλούν τα ίδια είδη συμπτωμάτων. Οι πανδημιστές συγκεντρώνουν χρήματα πολεμώντας πανδημικούς ιούς με ποσοστά θνησιμότητας 10%, αλλά στον πραγματικό κόσμο, οι πραγματικά θανατηφόροι ιοί δεν φτάνουν ποτέ πολύ μακριά. Είναι όλοι σαν τον SARS-COV-1 - βάζουν τους ανθρώπους στο νοσοκομείο πολύ νωρίς για να φτάσουν οπουδήποτε.
Τι γίνεται όμως με την ευλογιά; Και χολέρα, και κίτρινο πυρετό και δάγγειο πυρετό; Δεν είναι θανατηφόροι ιοί αυτοί;
Είναι, αλλά δεν διαδίδονται μέσω άμεσης επαφής. Η ευλογιά εμπίπτει σε αυτό που ο Ewald αποκαλεί κατηγορία μετάδοσης “κάθομαι και περιμένω”. Πρόκειται για ιούς που έχουν αξιοσημείωτη αντοχή, παραμένοντας βιώσιμοι στο εξωτερικό περιβάλλον για μήνες ή (στην περίπτωση της Variola) ακόμη και χρόνια. Μπορούν έτσι να βλάψουν τους οικοδεσπότες τους, ενώ έχουν ακόμη ελπίδες για νέα θύματα. Ο κίτρινος πυρετός και ο δάγγειος πυρετός, εν τω μεταξύ, είναι “μεταδιδόμενοι από φορείς”. Εξαρτώνται από τα κουνούπια για να πηδήξουν από ξενιστή σε ξενιστή και είναι ελεύθεροι να αρρωστήσουν τα θύματά τους όσο θέλουν. Τα “υδάτινα” παθογόνα, όπως η χολέρα, επωφελούνται παρόμοια.
Πιο σημαντικό για τους σκοπούς μας, ο Ewald ορίζει μια τέταρτη κατηγορία αυτού που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε διαμεσολαβούμενη μετάδοση που διευκολύνει την υψηλότερη λοιμογόνο δύναμη. Αυτή είναι η μετάδοση που γίνεται από τους “παραβρισκόμενους”, η οποία συμβαίνει κυρίως στα νοσοκομεία, όπου το προσωπικό κυκλοφορεί άθελά του τους ιούς μεταξύ των ασθενών. Οι ιοί που μεταδίδονται από τους παραβρισκόμενους, όπως και οι συνάδελφοί τους που μεταδίδονται με φορείς και οι υδατογενείς, είναι ελεύθεροι να αναπτύξουν αξιοσημείωτα υψηλή μολυσματικότητα. Ο Ewald πιστεύει ότι το ξέσπασμα της γρίπης του 1918 πέτυχε την ασυνήθιστα υψηλή θνησιμότητα μέσω της μετάδοσης που σχετίζεται με τη μεταφορά στρατευμάτων στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο SARS-COV-1, αν και δεν προσαρμόστηκε ποτέ σωστά σε ανθρώπινους ξενιστές, εξαρτιόταν επίσης για μετάδοση από τους συνοδούς και ο MERS είναι μια πιο απλή περίπτωση αυτού του φαινομένου. Αλλά το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα όλων είναι σίγουρα ο προ-Omicron SARS-COV-2, ο οποίος προκάλεσε αυξημένη θνησιμότητα κοντά στην κορυφή αυτού που θα περιμέναμε για την πανδημική γρίπη και που δεν άκμασε πουθενά τόσο αποτελεσματικά, όσο στα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομείων και ιδιαίτερα των γηροκομείων.
Θυμηθείτε ότι ο SARS-COV-2 έφτασε στην Ευρώπη το αργότερο τον Νοέμβριο του 2019 και στην Αμερική το αργότερο τον Δεκέμβριο του 2019. Η Δύση είδε με άλλα λόγια πολλούς μήνες μετάδοσης στην κοινότητα και κανείς δεν παρατήρησε περίεργα πρότυπα θνησιμότητας. Τα νοσοκομεία παρέμειναν άδεια ή γεμάτα όσο πάντα. Ωστόσο, μόλις επιβάλαμε lockdown και αρχίσαμε να τους τεστάρουμε όλους, η θνησιμότητα εκτοξεύτηκε.
Αυτές οι διαδικασίες περιορισμού δεν περιελάμβαναν τίποτα περισσότερο από τον εντοπισμό ασθενών με κορωνοϊό και την τοποθέτηση όσο το δυνατόν περισσότερων από αυτούς σε περιβάλλοντα που ευνοούν τη μετάδοση μέσω συνοδών – από κέντρα δοκιμών κορωνοϊόύ στα νοσοκομεία. Και καθώς το καθεστώς μαζικού περιορισμού συνεχίστηκε μέχρι το 2021, ο SARS-COV-2 άρχισε να εξελίσσεται προς μεγαλύτερη λοιμογόνο δράση, καθώς οι νοσοκομειακές λοιμώξεις και οι λοιμώξεις στα γηροκομεία άρχισαν να κυριαρχούν στα στατιστικά στοιχεία σχεδόν παντού.
Η Omicron, όποια και αν ήταν η προέλευσή της, έσπασε αυτή τη δυναμική. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές του SARS-COV2, αυτή είναι ένα κλασικό αναπνευστικό παθογόνο άμεσης επαφής. Με την έλευση της Omicron, ο κορωνοϊός δεν εξαπλώνεται πλέον κατά προτίμηση στα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης και συμπεριφέρεται πολύ περισσότερο σαν ήπια γρίπη ή κοινό κρυολόγημα, με έμφαση στη διατήρηση της υγείας και της κινητικότητας των οικοδεσποτών του.
Το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσαμε να κάνουμε, από εξελικτική προοπτική, είναι να συνεχίσουμε το καθεστώς μαζικού περιορισμού. Θέλουμε να διατηρήσουμε τον SARS-COV-2 να κυκλοφορεί μέσω άμεσης επαφής στην κοινότητα. Όλοι αυτοί οι αναπνευστικοί ιοί, παρά τις έντονες διαφορές τους, έχουν υποστεί την ίδια συγκλίνουσα εξέλιξη, με εντυπωσιακά παρόμοια αποτελέσματα στους ανθρώπινους ξενιστές τους. Πρέπει να σταματήσουμε να παρεμβαίνουμε σε θέματα που δεν καταλαβαίνουμε, διαφορετικά θα συνεχίσουμε την πρόσφατη ιστορία μας, να κάνουμε πάντα τα πάντα χειρότερα…