*του Thomas Verduyn*
Πριν από σχεδόν τέσσερα χρόνια, στις 11 Μαρτίου 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δήλωσε επίσημα ότι “η Covid-19 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πανδημία”. Η σειρά των γεγονότων που οδήγησαν σε αυτήν την αξιοσημείωτη δήλωση ξεκίνησε μόλις δέκα εβδομάδες νωρίτερα (31 Δεκεμβρίου 2019), όταν ο ΠΟΥ “μάζεψε τις αναφορές των μέσων ενημέρωσης για… μια συστάδα κρουσμάτων πνευμονίας άγνωστης αιτίας στη Γουχάν”.
Ως αποτέλεσμα, θεωρείται δεδομένο από τους περισσότερους ότι η πόλη Wuhan ήταν το σημείο εκκίνησης της πανδημίας της Covid. Ενώ υπήρξε μεγάλη συζήτηση σχετικά με το από πού προήλθε ο ιός -δηλαδή, αν μεταπήδησε στους ανθρώπους από ζωική πηγή στην υγρή αγορά της Γουχάν ή αν διέρρευσε από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν- λίγοι αμφισβήτησαν ότι μια πανδημία ξεκίνησε στη Γουχάν.
Η επιστήμη, ωστόσο, δεν είναι να παίρνουμε τα πράγματα ως δεδομένα, αλλά να αμφισβητούμε τις αφηγήσεις και να διερευνούμε τα γεγονότα. Έχοντας αυτό υπόψη, θα θέλαμε να εξετάσουμε λεπτομερέστερα τι συνέβη στην Κίνα στις αρχές του 2020.
Η πόλη της Γουχάν
Η πόλη Wuhan με πληθυσμό άνω των 11 εκατομμυρίων κατοίκων είναι περίπου 20% μεγαλύτερη από την πόλη της Νέας Υόρκης (NYC), τη μεγαλύτερη πόλη των ΗΠΑ. Είναι η πρωτεύουσα της κινεζικής επαρχίας Hubei και θεωρείται μία από τις εννέα σημαντικότερες πόλεις της Κίνας. Στις 23 Ιανουαρίου 2020, αυτή η τεράστια πόλη “τέθηκε σε lockdown λόγω της επιδημίας του νέου κορωνοϊού”. Η Hubei και άλλες επαρχίες της Κίνας ακολούθησαν το παράδειγμά τους αμέσως μετά, αν και με διαφορετικά επίπεδα περιορισμών.
Κατά τη διάρκεια των 24 ημερών μεταξύ της 31ης Δεκεμβρίου 2019 (όταν επισημάνθηκε για πρώτη φορά κάτι “άγνωστο”) έως τις 23 Ιανουαρίου 2020 (όταν η Γουχάν “κλειδώθηκε”), ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων Covid σε ολόκληρη την επαρχία Χουμπέι ήταν 444. Ο αριθμός των θανάτων που αποδίδονται στην Covid κατά τη διάρκεια αυτής της ίδιας περιόδου 24 ημερών ήταν δεκαεπτά. [Δεδομένα JHU CSSE COVID-19]. Αν και ορισμένοι αμφισβητούν την εγκυρότητα των δεδομένων για την Covid που προέρχονται από την Κίνα, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο ΠΟΥ αποδέχτηκε τα δεδομένα ως αξιόπιστα και οι αποφάσεις του βασίστηκαν σε αυτά.
Είναι χρήσιμο να θέσουμε σε προοπτική αυτόν τον αριθμό θανάτων. Το ακατέργαστο ποσοστό θνησιμότητας της Hubei είναι περίπου 5,9 ανά 1.000 κατοίκους και ο πληθυσμός της Hubei είναι 58 εκατομμύρια. Έτσι, κατά μέσο όρο, 22.500 άνθρωποι στη Hubei πεθαίνουν κατά τη διάρκεια μιας κανονικής περιόδου 24 ημερών. Ως εκ τούτου, οι 17 θάνατοι από την Covid ήταν ουσιαστικά αμελητέοι. Το κλείδωμα μιας επαρχίας 58 εκατομμυρίων ανθρώπων για μόλις 17 θανάτους σε 24 ημέρες είναι σίγουρα μια ακραία απάντηση.
Υπήρχε κάτι ιδιαίτερα θανατηφόρο στην Covid που τη δικαιολογούσε; Με βάση τον αριθμό των αναφερόμενων κρουσμάτων (444) και των θανάτων (17), το ποσοστό θνησιμότητας (CFR) της Covid στην επαρχία Hubei στις 23 Ιανουαρίου 2020 ήταν 3,8%. Για όλη την Κίνα ήταν 2,6% (17 θάνατοι, 643 κρούσματα). Αν και είναι υψηλότερο από αυτό της γρίπης Α, είναι τέσσερις φορές μικρότερο από το CFR του SARS, δεκατρείς φορές μικρότερο από αυτό του MERS και υπάρχουν αρκετές δεκάδες άλλες ανθρώπινες μολυσματικές ασθένειες με CFR μεγαλύτερο από 2,6%. Επίσης και το πιο σημαντικό, το CFR για οποιαδήποτε “άγνωστη” ασθένεια θα εμφανίζεται σχεδόν σίγουρα πολύ υψηλότερο από ό,τι είναι στην πραγματικότητα, μέχρι να γίνουν διαθέσιμες περισσότερες πληροφορίες. Πράγματι, μόνο μία εβδομάδα αργότερα (1 Φεβρουαρίου 2020), το CFR είχε ήδη πέσει στο 0,7% και έδειχνε σημάδια ότι ήταν στο ίδιο επίπεδο με τη γρίπη.
Δύο ημέρες μετά το “κλείδωμα” της πόλης Wuhan, γιορτάστηκε η Κινεζική Πρωτοχρονιά (25 Ιανουαρίου 2020). Αυτή η ημέρα είναι μια σημαντική γιορτή στην Κίνα. Συνήθως περιλαμβάνει πολλές ημέρες εορτασμών και αυξημένων ταξιδιών, καθιστώντας τη “τη μεγαλύτερη ετήσια μετανάστευση στον κόσμο”. Δεδομένου ότι η αύξηση του όγκου ταξιδιών ξεκινά συνήθως δύο εβδομάδες πριν από την Πρωτοχρονιά, συνεχιζόταν για αρκετό καιρό πριν ξεκινήσει το lockdown. Σύμφωνα με τους Fan et al., “Λόγω της επικείμενης κινεζικής Πρωτοχρονιάς, περισσότεροι από πέντε εκατομμύρια άνθρωποι ταξίδεψαν από τη Wuhan είτε για οικογενειακές συγκεντρώσεις, ή/και διακοπές, συμβάλλοντας στην επακόλουθη έξαρση της Covid-19 σε κάθε επαρχία/περιοχή της Κίνας εντός εβδομάδων”. Η ιδέα του κλειδώματος μιας επαρχίας για να σταματήσει η εξάπλωση ενός ιού, αφού πέντε εκατομμύρια άνθρωποι είχαν ήδη εγκαταλείψει την επαρχία και θα επέστρεφαν σύντομα, κάνει αυτή την απάντηση ακόμη πιο περίεργη.
Κρούσματα Covid στην Κίνα
Πόσο κακό ήταν το “ξέσπασμα” της Covid που υποτίθεται ότι προκλήθηκε από αυτή τη μαζική μετανάστευση; Για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, σχεδιάσαμε τα κρούσματα Covid στην Κίνα ανά επαρχία από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2020. Καθώς οι αριθμοί των κρουσμάτων ήταν τόσο μικροί στις περισσότερες επαρχίες, δείχνουμε μόνο τις τέσσερις επαρχίες με τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων. Οι υπόλοιπες 29 επαρχιακές περιοχές (εξαιρείται η Ταϊβάν) συγκεντρώνονται και αντιμετωπίζονται ως ενιαία οντότητα.
Αξίζει να σημειωθούν αρκετές πτυχές του προηγούμενου γραφήματος. Καταρχήν, ο αριθμός των κρουσμάτων στη Γουχάν ξεπέρασε όλες τις άλλες επαρχίες μαζί. Τα συνολικά κρούσματα στη Hubei μέχρι το τέλος Μαρτίου ανήλθαν σε 67.800, ενώ το συνδυασμένο σύνολο στις άλλες 32 επαρχιακές περιοχές ήταν μόνο 13.639. Ως εκ τούτου, παρά την έξοδο πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων από τη Γουχάν τις ημέρες πριν από το lockdown, παρόλο που υπήρχαν κρούσματα σε κάθε άλλη επαρχία και παρά το γεγονός ότι οι άλλες επαρχίες δεν ήταν κλειδωμένες τόσο αυστηρά όσο η επαρχία Χουμπέι, κατά κάποιο τρόπο ο ιός SARS-CoV-2 δεν φαινόταν να εξαπλώνεται σε αυτές τις επαρχίες. Ούτε η διαφορά μπορεί να αποδοθεί στην πυκνότητα του πληθυσμού, καθώς 14 από τις 33 επαρχιακές περιοχές είναι πιο πυκνοκατοικημένες από τη Χουμπέι.
Δεύτερον, η αύξηση των κρουσμάτων που σημειώθηκε στην επαρχία Hubei στις 13 Φεβρουαρίου 2020 είναι κάπως παραπλανητική. Η αύξηση προέκυψε επειδή η Κίνα άλλαξε την πολιτική της και άρχισε να περιλαμβάνει όχι μόνο περιπτώσεις επιβεβαιωμένες από εργαστήριο, αλλά και κλινικά διαγνωσμένες περιπτώσεις. Αυτή η αλλαγή πολιτικής ίσχυσε για περίπου δύο εβδομάδες και, κατά συνέπεια, διόγκωσε τεχνητά τον αριθμό των περιπτώσεων κατά περίπου δέκα χιλιάδες. Η Covid, άλλωστε, είναι κλινικά αδιάκριτη από άλλους κοινούς αναπνευστικούς ιούς.
Τρίτον, ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων στην Κίνα τους πρώτους τρεις μήνες ήταν 81.439. Δεδομένου ότι η Κίνα έχει πληθυσμό 1,5 δισεκατομμυρίων, παρατηρείται ότι κατά τη διάρκεια αυτών των τριών μηνών μολύνθηκε λιγότερο από το 0,006% του πληθυσμού. Ένας τόσο χαμηλός αριθμός μολύνσεων αντιτάσσεται έντονα στον κοινό ισχυρισμό ότι η Covid είναι μια “άκρως μεταδοτική ασθένεια”. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα δεδομένου του γεγονότος ότι αυτό το σχεδόν αμελητέο ποσοστό μόλυνσης συνέβη στο πλαίσιο μιας μαζικής μετανάστευσης και εκατομμυρίων οικογενειακών συγκεντρώσεων.
Τέταρτον, το κλείδωμα της Γουχάν και οι περιορισμοί που τέθηκαν στην υπόλοιπη Κίνα φαίνεται ότι δεν είχαν καμία επίδραση στην τροχιά των κρουσμάτων της Covid. Τα κρούσματα άρχισαν να αυξάνονται μετά την έναρξη του lockdown, συνεχίστηκαν με μια γενικά αυξητική τάση για τρεις εβδομάδες και έπειτα μειώθηκαν στο μηδέν. Τη στιγμή που ο ΠΟΥ κήρυξε την Covid ως πανδημία, είχε εξαφανιστεί παντελώς στην Κίνα.
Πολλαπλές δημοσιευμένες μελέτες έχουν υποστηρίξει ότι το lockdown της Wuhan εξάλειψε με επιτυχία την Covid από την επαρχία. Για να δικαιολογήσουν τον ισχυρισμό, οι συγγραφείς υποθέτουν συνήθως μια καθυστέρηση τριών εβδομάδων, κάνοντας έτσι την πτώση των κρουσμάτων να ευθυγραμμίζεται τεχνητά με το χρόνο που υποτίθεται ότι άρχισε να ισχύει το lockdown. Ωστόσο, τα έγγραφα που εξετάσαμε δεν αποδεικνύουν περισσότερο ότι το lockdown προκάλεσε την πτώση από ό,τι την προκάλεσε η κινεζική Πρωτοχρονιά, καθώς ο χρόνος αυτού του γεγονότος είναι επίσης περίπου τρεις εβδομάδες πριν κορυφωθούν τα κρούσματα. Επιπλέον, πολλές μελέτες σχετικά με τη χρησιμότητα των lockdowns σε άλλες χώρες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα lockdown δεν άλλαξαν την τροχιά της Covid. Το Διάγραμμα 1 παραπάνω είναι μια ισχυρή οπτική επίδειξη αυτού.
Θάνατοι από Covid στην Κίνα
Έχοντας εξετάσει τα κρούσματα της Covid, γυρίζουμε στη συνέχεια να εξετάσουμε τον αριθμό των θανάτων που αποδίδονται στην Covid στην Κίνα. Το Διάγραμμα 2 παρακάτω απεικονίζει ημερήσιους θανάτους από Covid τους πρώτους τρεις μήνες του 2020. Χρησιμοποιήσαμε την ίδια επαρχιακή στρατηγική που χρησιμοποιήθηκε παραπάνω (Διάγραμμα 1) στην γραφική παράσταση των περιπτώσεων της Covid.
Για άλλη μία φορά, αρκετές αξιοσημείωτες παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν από αυτό το γράφημα. Πρώτον, το lockdown της επαρχίας Hubei ξεκίνησε όταν οι καθημερινοί θάνατοι ήταν σχεδόν μηδενικοί.
Δεύτερον, όπως και με τα κρούσματα, το lockdown δεν φαίνεται να είχε καμία επίδραση στην τροχιά των θανάτων από την Covid. Οι θάνατοι γενικά αυξάνονται για τρεις εβδομάδες μετά το lockdown, κορυφώνονται στις 14 Φεβρουαρίου 2020 (μία ημέρα μετά την κορύφωση των κρουσμάτων) και στη συνέχεια μειώνονται στο μηδέν τις επόμενες έξι εβδομάδες. Τη στιγμή που ο ΠΟΥ κήρυξε την Covid ως πανδημία, οι θάνατοι που αποδίδονταν στην Covid στην Κίνα έπεφταν με ταχείς ρυθμούς στο μηδέν.
Τρίτον, ο συνολικός αριθμός θανάτων (3.285) και η κορυφή (152) είναι εξαιρετικά μικροί αριθμοί όταν τοποθετούνται στο πλαίσιο του τεράστιου κινεζικού πληθυσμού. Συγκριτικά, σε μια τυπική περίοδο τριών μηνών, στην Κίνα πεθαίνουν 2,48 εκατομμύρια άνθρωποι. Συγκρίνουμε τους δύο αυτούς αριθμούς οπτικά στο παρακάτω διάγραμμα.
Συμπέρασμα
Έχοντας εξετάσει τα δεδομένα σχετικά με τα κρούσματα και τους θανάτους που αποδίδονται στην Covid στην Κίνα τους πρώτους τρεις μήνες του 2020, παρατηρήσαμε ότι το lockdown της επαρχίας Hubei ακολουθήθηκε από μια πολύ μικρή αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων από Covid. Και τα δύο είχαν μειωθεί στο μηδέν τη στιγμή που ο ΠΟΥ κήρυξε πανδημία. Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα γεγονότα, βρίσκουμε ότι:
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το lockdown στην Κίνα είχε αντίκτυπο στην τροχιά είτε των κρουσμάτων της Covid, είτε των θανάτων.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο SARS-CoV-2 ήταν εξαιρετικά μεταδοτικός.
Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ότι η Covid ήταν ασυνήθιστα θανατηφόρος.
Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι κάτι σημαντικό συνέβη στην Κίνα ως αποτέλεσμα της Covid (εκτός από το ίδιο το lockdown).
Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να υποστηρίξει την απόφαση του ΠΟΥ να θεωρήσει την Covid πανδημία.
Εκτός κι αν ο ιός SARS-CoV-2 άλλαζε με κάποιο τρόπο τη μολυσματικότητά του ανάλογα είτε με την εθνικότητα, είτε τα περιφερειακά σύνορα, δεν βρίσκουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι η Covid θα έπρεπε να ήταν πιο θανατηφόρος σε οποιαδήποτε άλλη χώρα από ό,τι ήταν στην Κίνα. Ως εκ τούτου, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε τίποτα άξιο να χαρακτηριστεί πανδημία το 2020. Τέλος, δεδομένου ότι η Covid δεν εξαπλώθηκε από τη Γουχάν παρά τα πέντε εκατομμύρια ταξιδιώτες σε άλλες κινεζικές επαρχίες (ένα γεγονός “υπερμεταδόσεως” επικών διαστάσεων), δεν βρίσκουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι εξαπλώθηκε από τη Γουχάν σε άλλες χώρες…