Η διατροφική στροφή στη γεωργία
Φίλος ή εχθρός...;
*του Ricky Du Plessis*
Καθώς αναλογιζόμαστε την ανθρώπινη ιστορία, είναι ξεκάθαρο ότι το σώμα μας εξελίχτηκε για να ευδοκιμεί στο πλαίσιο ενός υπερσαρκοφαγικού τρόπου ζωής κυνηγού-τροφοσυλλέκτη, μιας δίαιτας και δραστηριότητας που ακολούθησαν οι πρόγονοί μας για χιλιετίες. Ωστόσο, η αγροτική επανάσταση, που ξεκίνησε πριν από περίπου 10.000 χρόνια, προκάλεσε μια βαθιά αλλαγή που άλλαξε τόσο τη διατροφή μας, όσο και τον τρόπο ζωής μας. Αυτές οι αλλαγές είχαν σημαντικές και αναμφισβήτητα επιζήμιες επιπτώσεις στην ανθρώπινη φυσιολογία και υγεία.
Για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, η διατροφή μας βασιζόταν κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης, συμπληρωμένες με φυτά (Crawford, 2000; Leonard & Robertson, 1994). Τα ανθρώπινα σώματα εξελίχθηκαν για να επεξεργάζονται αποτελεσματικά ζωικά λίπη και πρωτεΐνες, με τη σωματική δραστηριότητα να είναι κεντρική για την επιβίωση. Οι πρώτοι άνθρωποι ξόδευαν υψηλά επίπεδα ενέργειας αναζητώντας τροφή, αναπτύσσοντας δυνατά και αδύνατα σώματα κατάλληλα για αντοχή και ανθεκτικότητα σε διάφορα οικοσυστήματα (Leonard et al., 2014).
Η στροφή προς τη γεωργία έφερε μια δραστική αλλαγή στη σύνθεση της διατροφής. Αντί για τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνες και θρεπτικά συστατικά από το κυνήγι, οι γεωργικές κοινωνίες άρχισαν να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα δημητριακά και τα σιτηρά ως βασικά προϊόντα (Cordain et al., 2005). Αυτές οι τροφές, με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, έγιναν γρήγορα η βάση της ανθρώπινης διατροφής, με αποτέλεσμα τη μείωση της διατροφικής ποικιλομορφίας και της πυκνότητας των θρεπτικών συστατικών (Larsen, 1995). Με αυτό, τα βασικά μικροθρεπτικά συστατικά που προέρχονταν προηγουμένως από διάφορες πηγές μειώθηκαν, συμβάλλοντας σε εκτεταμένες ελλείψεις. Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η μετατόπιση συνδέθηκε με μειωμένο ανάστημα, μειωμένη οδοντική υγεία και αυξημένο επιπολασμό σιδηροπενικής αναιμίας - θέματα που σπάνια παρατηρούνται μεταξύ κυνηγών-τροφοσυλλεκτών (Cohen & Armelagos, 1984· Eaton et al., 1988).
Επιπλέον, η καθιστική φύση της σύγχρονης γεωργικής κατά βάση κοινωνίας εισήγαγε νέες προκλήσεις. Ενώ οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες ήταν δραστήριοι και κινητικοί, ο αγροτικός τρόπος ζωής απαιτούσε πολλές ώρες επαναλαμβανόμενων, συχνά σωματικά επιβαρυντικών εργασιών, αλλά σε τοπικά περιβάλλοντα. Αυτή η αλλαγή σχετίζεται με μείωση της σκελετικής υγείας, καθώς η οστική αντοχή και η πυκνότητα προσαρμόστηκαν σε χαμηλότερα επίπεδα δραστηριότητας (Ruff, 2000). Πράγματι, οι πρώιμες αγροτικές κοινωνίες παρουσίασαν μια αύξηση στις εκφυλιστικές καταστάσεις όπως η αρθρίτιδα και τα προβλήματα των αρθρώσεων, που ήταν πολύ λιγότερο κοινά στις πιο ενεργές κοινότητες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών (Weiss et al., 1973).
Οι συνέπειες της αγροτικής επανάστασης συνεχίζουν να επηρεάζουν τη σύγχρονη υγεία. Οι σύγχρονες δίαιτες, πλούσιες σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες, απηχούν την πρώιμη στροφή προς τη γεωργία και τα δημητριακά, ευθυγραμμιζόμενες με αυξανόμενα ποσοστά παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιαγγειακών παθήσεων (Cordain et al., 2005). Αυτές οι χρόνιες παθήσεις αντικατοπτρίζουν μια αναντιστοιχία μεταξύ της γενετικής μας σύνθεσης - την προσαρμογή σε μια ζωικής προέλευσης διατροφή, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά - και τοτ σύγχρονου τρόπου διατροφής, με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και μειωμένα θρεπτικά συστατικά (Eaton et al., 1988). Επανεξετάζοντας τα διατροφικά μας πρότυπα, μπορούμε να μάθουμε πολλά από την εξελικτική μας κληρονομιά για να έχουμε πιο υγιεινούς τρόπους ζωής στο παρόν.
Είστε υπερσαρκοφάγοι - τρώτε σαν αυτούς…
Παραπομπές
Cohen, M.N. & Armelagos, G.J., 1984. *Paleopathology at the Origins of Agriculture*. Orlando: Academic Press.
Cordain, L., Eaton, S.B., Sebastian, A., Mann, N., Lindeberg, S., Watkins, B.A., O’Keefe, J.H. & Brand-Miller, J., 2005. Origins and evolution of the Western diet: health implications for the 21st century. *American Journal of Clinical Nutrition*, 81(2), pp.341-354.
Crawford, M.A., 2000. The role of dietary fats in human health. *Nutrition Bulletin*, 25(3), pp.197-202.
Eaton, S.B., Shostak, M. & Konner, M., 1988. *The Paleolithic Prescription: A Program of Diet and Exercise and a Design for Living*. New York: Harper and Row.
Larsen, C.S., 1995. Biological changes in human populations with agriculture. *Annual Review of Anthropology*, 24(1), pp.185-213.
Leonard, W.R. & Robertson, M.L., 1994. Evolutionary perspectives on human nutrition: the influence of brain and body size on diet and metabolism. *American Journal of Human Biology*, 6(1), pp.77-88.
Leonard, W.R., Snodgrass, J.J. & Robertson, M.L., 2014. Effects of brain evolution on human nutrition and metabolism. *Annual Review of Nutrition*, 27(1), pp.311-327.
Ruff, C.B., 2000. Body size, body shape, and long bone strength in modern humans. *Journal of Human Evolution*, 38(2), pp.269-290.
Weiss, K.M., Eisenberg, L.E. & Jensen, J.B., 1973. *Human Biology and Social Inequality: New Directions*. Chicago: University of Chicago Press.